Kendalh n°3 gand Henri Cariou
Klañv gand ar brezoneg
"Chéri, tu peux descendre. Ton café est prêt."
"Petra
a lavarez ? Oh, nandedie, nemed kard dija, poent braz eo din sevel.
Gortoz, prest on da ziskenn. Eur vunutenn c'hoaz, va dousig."
"Qu'est-ce que tu dis ? Je ne comprends rien quand tu grognes."
"Saozneg
a gomzez ouzin bremañ ? Petra a hoarvez ganez ? Te a gav dit am-eus
amzer da farsal, eur bern labour a zo ganin war va choug ar mintin-man."
"Mon chéri, ce n'est pas drôle..."
"Doktor
Abeguile ? Amañ an itron Dumezil . Deuit buan. Eun dra spontuz. Eun dra
skrijuz a zo c'hoarvezet ganeom. N'ouzon ket petra da ober."
"Dousig, dousig, mar plij, ha displegit din sklêr petra a zo c'hoarvezet."
"Va fried ne gomz ket galleg ken."
"Penaoz 'ta ? N'e-neus ket c'hoant ken da gomz galleg ?"
"N'eo ket se. Ne hell ket ken."
"Penaoz e hellit lavaroud an dra-ze ? C'hwi zo sur ne ra ket goap ahanoh ? Etre priedou a-wechou..."
"Va
gwaz n'eo ket eur farser, dokteur. Forz penaoz, evid beza sur ne ree
ket an neuz, am-eus piket anezañ gand eur spillenn ha dioustu e-neus
lavaret traou digomprenuz gand eur pouez-mouez spontuz hag en eur yez
ne gomprenan ket."
"Dond a ran dioustu."
"Diêz eo da gredi, mez gwir eo : an aotrou Dumezil ne gomz ket galleg ken. Ho pried a gomz brezoneg, itron ger."
"Brezoneg ? N'eo ket posubl ! Sur oh ?"
"Genidig on euz Santeg e-kichen Kastell-Paol, itron."
"Mez penaoz e-nije desket ar patwa-se ?"
"Ar yez-se. Ne ouie ket eun tamm a-raog ?"
"Ah nann 'vad ! Eüruzamant. Tamm ebed. Va fried a zo euz Chalons-sur-Marne, hag emaom amañ abaoe daou viz nemetken."
"Drol eo. Komz a ra evel unan e-neuz desket ez-vihan, ha brao e teu gantañ memez."
"Mez penaoz e raio evid kenderhel gand e vicher ? E galleg e labour, ha me lavarfe memez, evid ar galleg e labour."
"Gwir
eo, eur rener braz evel ho pried a dle beza sammet gand al labour er
mare-mañ. Dreist-oll gand afer ar chomlehiou e Breiz-Izel..."
"Oh,
tud 'zo a zo striz o spered. Ha war ar marhad, pedet eo bet da gemer
perz e Gouel Meur ar Frankofoni. Ne vo ket gouest zoken da lenn ar
prezegennou e-neus savet. Petra a hoarvez gantañ, dokteur ?"
"Ne
gomprenan seurd ebed. Gwall-goñpliket eo ar memor. Tud 'zo a-wechou a
zisoñj o yez-vamm. Mez an dra-ze ne hoarvez ket en en eun taol. Pez a a
zo drol ivez, ho pried a gomz eur yez n'e-neus ket desket."
"Posubl eo, dokteur ?"
"Evid
ar burzudou e vefe mad mond da weloud e leh all. Evid ar skiant e
hellan telefoni d'eur mignon din a ra war-dro kudennou ar memor."
"Egzaminet on eus an aotrou Dumezil, itron."
"Grevuz eo ?"
"Ne
hellom ket beza sur evid ar mare. Skoet-braz eo bet evel just p'on-eus
lavaret dezañ ne gomze nemed brezoneg hiviziken. Ken skoet m'on-eus
ranket rei louzeier, "antidépresseurs" dezañ."
"Mez moaien a vo dezañ addeski galleg sur a-walh ?"
"N'ouzom
ket re. Klasket on-eus deski dezañ eun toullad geriou : "je vous en
prie", "bonsoir", "mes hommages", mez e spered ne zeu ket a-benn da
zerhel soñj anezo. Drol eo peogwir an doktor Abeguile a zo deut a-benn
da zeski dezañ frazennou euz e vro henidig."
"Mez galleg eo a ranker deski dezañ ! N'emaon ket o vond da zeski brezoneg evid kaozeal gand va gwaz, memestra..."
"Digarezit
ahanon, itron Dumezil, an aotrou prefed ne hell ket kaozeal evid ar
mare. Amañ Jules Guindé, e karg evid ar mare... Ya... Kompren a ran...
O va Doue, itron ger, eur bern tud estreged ho pried o-deus paket ar
hleñved-se. Eur gwir gleñved-red... Ya, e-touez an dud e karg a renk
uhel, ar re dindan ar stad nemetken. Tamm galleg ebed ken ganto, nemed
trefoedachou Landrevarzeg, Kernaskleden, Logivi-Plougraz... A, va
zekretourez a lavar din eo krog ar hleñved en aotrou prefed ivez, war a
zeblant. Klask a reom ober pez a hellom, mez honnez n'eo ket eur gudenn
êz. Kenta tra on-eus greet eo lakaad e "détention provisoire" skipaill
Ofis ar Brezhoneg evel just, eun toullad sonerien daou ha daou, daou pe
dri varz breizad, kelennerien euz Diwan, mez beteg-henn n'eus bet
cheñchamant ebed..."
Setu ar hendalh gand Maïwenn Morvan :
« Ale, lar din ar wirionez Yann-Hoel, te an hini eo 'peus sordet ar prefed hag ar re all, n'eo ket ?
- N'eo ket.
- Alato, na gont ket geier din ! N'eus nemed eun drouiz gouest d'ober kement-mañ.
- Marteze, med n'em-eus greet netra.
- Ne dalv ket ar boan lavared geier din. Sur on.
- Memez m' am-befe bet ar hoant, ne vefen ket deuet a-benn » eme Yann-Hoel, dipitet.
« Petra ? Med eun den kad da lakaad mein hir da nijal a zo gouest da zorda tud, sur a-walh ! ?
- Ya, med me n'on ket. Soñj 'peus pa z on eet beteg Kembre da zeski troiou an drouiz meur aze ? Beñ ne oa ket gwir.
- Petra ? Peleh out bet, neuze ?
- Beteg ar Stadou-Unanet.
- Ar Stadou-Unanet ? Med n'ouzon ket ped gwech 'peus laret deom e oa an Amerikaned mibien an diaoul, gand o McDo ha kement 'zo.
- Evid diwall ma sekred e oa ! E gwirinonez on bet oh ober eur staj gand David Copperfield.
- A ! Gaouiad brein ! Me 'moa feiz ennout ! Pa zoñjan 'meus statoet war
McDo Karaez beb sul da 11 eur 59 peogwir 'poa lakaet ahanon da gredi e
oa eun doare da gas kuit ar glianted ! Gaouad brein.
- O ! o ! Chom sioul Fulup ! » eme eun trede paotr na oa ket bet klevet
beteg henn. « Ema Keleier Breiz o kregi war Frañs 3, marteze e vo laret
eun dra bennag diwar or penn. Ha mir da startijenn ganit. Red e vo beza
fresk ha speredeg evid mond er mêz deuz an toull bah ! »
Setu ar hendalh gand Frank Bodenes :
«
Mardouen Marie-Jeanne, peleh an diaoul ‘ma an dud, neus den ebed dirag
an ordinatourien ar mintin-mañ ? ‘Wechou e teu lod da zeiz e’r mintin
ken e rankom paseal an aspirateur etre o soulierou lêr. Ma’ ket ar
gweturiou ga’d an otokolañchou war ar parking. Skraba paperachou a zo
d’ober teil doh eun tu bennag sur a-walh. Lakaad signa ar gartenn a zo
kaoz.
- Ar garta, n’eo ket ar gartenn. Aiota, ar harta mitio, petamant ar
garta, fin… ha gourel e viche ? Pe benel ? Labour revizioun a joum da
ober… ‘meus ket soñj ken.
- Ne houezon dare Maijan, amañ ‘ma an alhwez ‘tao, setu ‘armel-voger ar
zunerien poultr, pez donna war an tu kleiz goude ar priveziou e
penn-pella an trepas’, giz-se ‘zo bet skrivet war ar stagadenn blastik,
sklêroh n’eus ket. Penn all ar houloar. Deuet eo ganin. Mad, renket mad
an aspirachou er plakar. Ma, armel-voger ar zunerien poultr, nag a
draou ve’ desket amañ, ha traou na vezont ket kavet e Buhez ar Zent.
- Fe’i, ni zo o suni ar boultrenn p’ an deiz, ha pa ne vehom ket amañ
ez eom da diegechou ar juloded da lakaad laou da frita du-mañ war
billig ar baourentez.
- Pinvidien ha peourien, petra ‘ri, sed eun istor koz avad, nemed peourien gwechall o-deus chenchet penn d’ar vaz me ‘lar…
- A beñ ya, hag aristokrated gwechall a rank dibi bara brein…
- Just a larez, eyeyeye, pa rez ano doh an dra-he, gou’d a rez ez a ar vritofoned da ijinourien informatik d’en deiz a-hirio ?
- Dam ran ‘ket.
- Ne lennez ket an Telegramm d’ar yaou neuze ?
- Power Hebdo, Gala, Jetset mag... ha mad pell zo.
- Diouz a glever ez eus prefeded, antreprenourien al labour-douar,
chefou an ti post ha kement penn braz a zo a oar mond e brezoneg frêz
ha difrê abaoe nebeud… et nous on est là comme des guinaouegez, n’om
ket foutu da zistripa, eun dra bennag amañ hag a-hont ha mad pell zo.
- Pfff, ne vim ket gwerzet, ha pa zoñjan o-deus lakaet en o fennou amañ
ez om ‘gallegerien rik’ evel ma laront…
Yañ, sed a laront, ma ouifent
penaoz e vehom o lañgachi er patwa pa droont kein deom, na pebez
abadenn a viche da gaoud, eun teodad !
- Hag eun tamm brao a zeskamañchou a bakom en o fichennou diwar ar bern, yañ pa, e’r hofad !
- Hag e reom’ Mai’, ha ni vo barreg evid koñkour an ti-post benn bloaz
o tond ! Soñj ‘ta, ni hon-diou war veloiou melen-flamm dah ar mintin,
dichakoda al liziri, lakaad aneho er bouestou, lipaad eur banne kafé pe
eur berad an hi’ kreñv eur wech an amzer, a-di-da-di hag a-wer-da-wer.
Brao ar vuhez. Hag echu suni ar poultr, d’ar hasti ! »
« Demad deoh itron Dumezil. Mad a rit pa zeuit da glask kelou dre
e-mail, mod-se n’ho po ket da hortoz eurveziou a-raog ma vije roet
aotre deoh gand an izarcherien dond d’am gweloud em bureo. Klask a rin
konta ar berra ar gwella evid kas kelou deoh. Mond a ra buan an traou
‘baoe deh da noz. Buan a-walh eo bet didamallet skipaill Ofis ar
Brezhoneg.
Nebeud war-lerh e oa tro pennou braz Diwan da vond dieub, an oll
anezo... nemed unan pa laran mad, eur vestrez skol, brezoneg ledan leiz
he chakod. Kaset ‘zo bet da benn añrejistramañchou arjañtik ha numerik
euz moueziou tud an Ofis ha reou Diwan Breiz. C’hoant on-oa da veza sur
n’o-doa ket skignet o yez e-touez annezidi ar c’hwehkorn en desped
dezo. Hervez or binviou n’eo ket memez brezoneg an hini a zeu gand an
dud e-karg euz an daou ensavadur deuz eun tu ha gand ho kwaz d’egile.
Goude ma oa bet plantet kaoziou distagellet mad an Aotrou Dumezil el
lojisiel e oa bet analizet reou ensavadurien en o heñver, setu ma oa
troet foll ar mekanik, kemend e krede deom e oa deuet eur gwallviruz
e-barz, e giz-mañ e-noa laret ar vouestad eskemm : ‘n’eo ket echu gand
ar brogramatourien ebarza al listennad a heriou skandinavek hag
enezskorneneg, dibosubl eo mond beteg penn gand an analiz’.
Evid a zell ouz Diwan evel ma laren deoh e oa unan bennag diouto hag a
zibune en eur mod a zo damheñvel ouz hini ho kwaz. Eun tammig berr eo
bet paket ar vestrez skol-ze p’he-deus dibunet digareziou didalvez,
soñj ganti displega ar perag hag ar penaoz eus he fouez-mouez
Gorre-Leon. Dioustu e oa eur stropad santel ganti, ‘Me zo fan euz Denez
Prigent’ hag ar sort, prim ha dichipod, peadra da gonfuzi anezi. Setu
m’eo bet dalhet en or habanou evid eun eil prantad a enklask, eun tamm
dounnoh ar wech-mañ. Emichañs n’on ket bet na ranelluz na boroduz pa
’meus roet toud an traou a ouien evid poent. Ema lañgach santel Santeg
oh en em sila beteg Nisa hag amañ on-eus kavet unan a hejlfe sikour
dirouestla an enkadenn-ze.
Kenavo d’ar henta kemenadenn Itron gêz. »
Setu ar hendalh gand Henri Cariou :
Penn an den koz a vobe a-uz d'al laouer-gegin. Amproueteziou a oa displaset gant ar helenner, nervuzeg ; o goullei lod, o leunia re all.
A daol trumm, mouga a reas al lamp nemetañ a sklêrijenne ar hao.
"Daonet ! Goulou ebed ken. Ar boujidennou ! Red eo din kavoud ar boujidennou."
Gand mil boan e teuas a-benn da lakaad e zorn war an traouegez klasket.
Frota a reas eun alumetezenn.
"Mad eo, gelloud a ran kendelhel ma oberenn ! Eur chug sitron, poultr jiñjebr, eur penn-kignon. Sklaera tra, ar penn-kignon !"
An drammou lakaet ouspenn d'ar boazadenn, e savas e benn. Lakaad a reas dalh war eun naer rouz sehet, a-istribill ouz eun treust. Hag hennez, kerkent soubet e-barz ar pod-houarn. Ar helenner a hwezas an tan.
"Bervi beteg diêzenna klok, tapoud ar gwiskad-dindan peget e foñs ar gokell, lezel anezañ da zeha, hag a-benn ar fin, lakaad ar meskaj e poultr. He, he, he ! Da houde, dibab unan bennag. Deom da weled ar goloiou-lizer, bremañ. Da biou kas al lizer gwarniset c'hwek a zeu ? Perag nompas sortial euz terouer Bro-Frañs, a-du-'rall ? Daonet ! Ar bed e-neus droed da gaoud anaoudegez !
Setu echu evid poent ! deoh da ijina ar peurrest !